Prawdy i mity

Zarzut

Awaria elektrowni jądrowej w Fukushimie pokazuje, że człowiek nie jest w stanie do końca kontrolować energii jądrowej. Japońskie technologie nuklearne były podawane za wzór, a jednak systemy bezpieczeństwa zawiodły i doszło do katastrofy na dużą skalę. Jeśli coś takiego zdarzyło się w Japonii, to co może się wydarzyć w skłonnej do zaniedbań Polsce?Odpowiedź

Argumenty przeciwko budowie elektrowni jądrowej w Polce, które odwołują się do tej awarii, wynikają z nieznajomości przebiegu wydarzeń w elektrowni Fukushima Dai-ichi. Wszystkie systemy bezpieczeństwa elektrowni, zbudowanej przed 50 laty, zadziałały bez zarzutu i dopiero fala tsunami o niespotykanej dotąd wysokości doprowadziła do kryzysu w Fukushimie.

W Japonii przy projektowaniu elektrowni jądrowych uwzględniane jest zagrożenie sejsmiczne. Pomimo że 11 marca 2011 roku wstrząsy były o 2 stopnie w skali Richtera większe, niż zakładały to plany projektowe, wszystkie reaktory w rejonie przetrwały trzęsienie, zaś ich systemy bezpieczeństwa zareagowały prawidłowo. Natychmiast też w reaktorach bez zakłóceń włączyły się awaryjne systemy chłodzenia, zasilane generatorami Diesla, mające stopniowo obniżać ciśnienie i temperaturę panującą w zbiorniku reaktora. Nie stwierdzono też żadnych większych uszkodzeń mechanicznych samych reaktorów, betonowych osłon bezpieczeństwa i innych elementów konstrukcyjnych.

W elektrowni jądrowej Fukushima Dai-ichi 11 marca 2011 roku z sześciu reaktorów II generacji na wrzącą wodę (BWR) pracowała połowa. Pozostałe były wyłączone na czas przerwy remontowej. Pracujące reaktory w momencie trzęsienia zostały wyłączone, zaś cały personel elektrowni ewakuowany. Niestety, w godzinę po wystąpieniu wstrząsów proces wychładzania trzech reaktorów został przerwany. Fala tsunami, o prawie sześć metrów większa niż przewidywały to założenia projektowe, zalała teren całej elektrowni, unieruchamiając generatory Diesla i pozbawiając ją zasilania elektrycznego.

Niepracujące z braku prądu systemy chłodzące elektrowni nie mogły odbierać ciepła generowanego przez reaktory i zużyte pręty paliwowe. Doprowadziło to do przegrzania rdzeni, co w konsekwencji spowodowało eksplozję wodoru w reaktorach nr 1, 2 i 3, pożar paliwa w remontowanym reaktorze nr 4 oraz uwalnianie się do atmosfery gazowych produktów rozszczepienia. Dzięki heroicznej postawie ekipy ratunkowej i wpompowywaniu morskiej wody do zagrożonych reaktorów do końca miesiąca udało się opanować sytuację. Na czas akcji ratunkowej z obszaru o promieniu 10 km wokół elektrowni ewakuowanych zostało 180 tys. osób. Odległość i warunki pogodowe sprawiły, że dawki promieniowania, na jakie była narażona ludność poza 20-kilometrową strefą od elektrowni, niewiele odbiegały od naturalnego tła promieniowania.

Kryzys jądrowy w elektrowni Fukushima Dai-ichi pokazał, że elektrownie jądrowe budowane są z zachowaniem najwyższych standardów bezpieczeństwa. Dopiero wyjątkowy splot katastrof naturalnych (największe od 140 lat trzęsienie ziemi i niespotykana dotąd fala tsunami) doprowadził do zakłócenia prawidłowego działania systemów bezpieczeństwa elektrowni liczącej sobie 50 lat. Obecnie budowane nowoczesne reaktory III generacji, które proponowane są także Polsce, posiadają szereg zabezpieczeń wykluczających możliwość powtórzenia takich incydentów. Warto także zauważyć, że Polska leży na obszarze stabilnym sejsmicznie, wolnym zarówno od trzęsień ziemi, jak i fal tsunami. Budowa oraz działanie elektrowni jądrowej w Polsce będzie wiązać się z zastosowaniem najnowocześniejszych rozwiązań technicznych i najwyższych standardów bezpieczeństwa.

Zarzut

Polska energetyka charakteryzuje się dużymi stratami przesyłowymi oraz jest 3–4 razy bardziej energochłonna niż w krajach Europy Zachodniej. Tym samym około 30% produkowanej energii sektor ten zużywa na własne potrzeby. Budowa elektrowni jądrowej nie jest potrzebna, gdyż sama likwidacja strat i rozrzutności energii pozwoli zaoszczędzić więcej prądu znacznie mniejszym kosztem.Odpowiedź

To prawda, że polska gospodarka jest 3–4 razy bardziej energochłonna niż w krajach Europy Zachodniej, ale nasze wskaźniki są zbliżone do średniej dla krajów rozwiniętych (często nawet niższe). Co więcej, zużycie energii elektrycznej na mieszkańca Polski należy do najniższych w UE. Jednocześnie warto zauważyć, że statystyka ogólnoświatowa pokazuje, że długowieczność ludności, związana m.in. z rozwojem medycyny i produkcją odpowiednich urządzeń, rośnie wraz ze wzrostem zużycia energii elektrycznej na mieszkańca. Oznacza to, że postulowanie oszczędności energii musi uwzględniać ten niezmiernie ważny czynnik. Z kolei postulowana oszczędność oznacza konieczność zainwestowania znaczących środków w przestawienie wielu gałęzi przemysłu na nowe technologie, to zaś wymaga także długiego czasu.

Ponadto biorąc pod uwagę wzrost PKB w Polsce, dalszy rozwój gospodarczy będzie się wiązać ze wzrostem zużycia energii elektrycznej (osiągnięcie obecnego średniego poziomu 15 krajów UE będzie niestety wymagało znacznego wzrostu zużycia energii elektrycznej).

Przyczyną wysokiego zużycia energii jest sam przemysł energetyczny oraz straty w przesyle. Wysoka energochłonność naszej energetyki wynika z faktu, że jest ona oparta na spalaniu węgla. W celu wyeliminowania strat na sieciach przesyłowych potrzebna jest budowa nowych sieci wysokiego napięcia. W tym celu PGE ma zamiar przeznaczyć na ten cel ok. 1–1,5 miliarda zł. Energetyka jądrowa i wodna potrzebują wielokrotnie mniej energii na potrzeby własne. Niestety, Polska nie ma szans na zaspokojenie swych potrzeb przez znaczące zwiększenie energetyki wodnej. Tak więc budując elektrownie jądrowe, usuniemy dzisiejsze nadmierne zużycie energii przez jej proces produkcji.

Zarzut

Polska posiada olbrzymie zasoby węgla, które można wykorzystać w elektrowniach węglowych z zastosowaniem technologii wychwytywania dwutlenku węgla CCS (Carbon Capture and Storage). Tymczasem zasoby uranu wykorzystywanego w energetyce jądrowej powoli ulegają wyczerpaniu.Odpowiedź

Metoda CCS jest z założenia metodą promowaną przez Unię Europejską w celu neutralizacji szkodliwego dwutlenku węgla. Należy jednak wspomnieć, że jest metodą drogą, począwszy od zainstalowania urządzeń przechwytujących, zwiększenia potencjału biologicznego, budowy zbiorników na składowanie przechwyconego i zgęszczonego CO2 oraz wdrożenia systemu infrastruktury transportowej dla dwutlenku węgla. Koszty będą musieli oczywiście pokryć konsumenci energii – czyli całe społeczeństwo.

W przypadku elektrowni jądrowej w zasadzie nie istnieje problem emisji CO2 i takie zagrożenie nie występuje. Koszty produkcji energii są też znacznie niższe niż w proponowanej technologii.

Zarzut

Przy założeniu o nieskończonym wzroście zapotrzebowania na prąd żadne źródło energii nie wystarczy. Bezpodstawne także jest straszenie wzrostem zapotrzebowania na prąd w przyszłości, przecież od lat demografowie alarmują o spadku liczby narodzin, a wdrażanie energooszczędnych rozwiązań dodatkowo to zapotrzebowanie zmniejszy. Obecnie Polska ma zainstalowane 36 tys. MW mocy, a zapotrzebowanie wynosi 23 tys. MW.Odpowiedź

Zwiększenie zużycia prądu jest niezbędne, jeśli Polacy chcą osiągnąć poziom życia mieszkańców Europy Zachodniej. W Danii zużycie prądu na mieszkańca wynosi 6100 kWh rocznie, podczas gdy w Polsce jest to jedynie 3700 kWh. Tych różnic nie da się zniwelować w znaczący sposób przynajmniej przez najbliższe kilka dziesięcioleci. Biorąc pod uwagę wiek polskich elektrowni (duża część ma 30–40 lat), ich przestarzałe rozwiązania konstrukcyjne i zbliżającą się wielkimi krokami konieczność wycofania ich z użytku, utrzymywanie energetyki opartej na węglu nie ma sensu w świetle coraz większych opłat za emisję CO2 i rosnące koszty samego surowca. Nie bez znaczenia jest też wypadkowość i znaczące szkody środowiskowe związane z wydobyciem węgla. Budowa nowych elektrowni, w tym jądrowej, nie jest więc kaprysem czy dogmatem, tylko koniecznością.

Zarzut

Elektrownie jądrowe emitują promieniowanie, które nigdy nie jest do końca zbadane, oraz powodują wzrost zachorowań na białaczkę.Odpowiedź

Przede wszystkim poziom promieniowania elektrowni jądrowej można zbadać w stu procentach i w przypadku elektrowni jądrowych jest on niski – 0,001 milisiwerta na rok (mSv/rok). Człowiek zaś otrzymuje 2,4 mSv/rok wskutek promieniowania naturalnego pochodzącego z ziemi, zaś z zabiegów medycznych może otrzymać 0,85 mSv/rok. W USA wkład promieniowania jonizującego z procedur medycznych jest nawet ponaddwukrotnie wyższy co do dawki niż w Polsce, co skutkuje wzrostem zdrowia społeczeństwa. Nie ma żadnych, dosłownie żadnych danych, które by pokazywały, że tak niskie dawki, jak dziesiąte czy setne części siwerta, mogłyby powodować jakiekolwiek szkodliwe skutki dla zdrowia. Istniejące doniesienia są wynikiem całkowicie fałszywej interpretacji obserwacji. Rzeczywiste przyczyny mają charakter środowiskowy, niemający nic wspólnego z promieniowaniem.

Przykładowo warto zauważyć, że skażenie radioaktywne w pobliżu elektrociepłowni węglowej, np. na Siekierkach, jest większe niż dopuszczalne normy skażenia radioaktywnego wytwarzanego przez elektrownie jądrowe.

Zarzut

Elektrownia jądrowa produkuje śmiertelnie niebezpieczne odpady i nie może być nazywana czystym czy ekologicznym źródłem energii. Niektóre odpady powstałe w elektrowni jądrowej są groźne przez kilkaset tysięcy do milionów lat.Odpowiedź

To poważny zarzut, który wymaga bardziej szczegółowej odpowiedzi. Przemysł nuklearny jako jedyny bierze pełną odpowiedzialność za swoje odpady i zapewnia oddzielenie ich od biosfery aż do momentu, kiedy przestaną być szkodliwe. W rzeczywistości inne gałęzie przemysłu produkują równie trujące substancje, takie jak rtęć, arsen i kadm. Jednakże w świadomości społecznej odpady promieniotwórcze (a precyzyjnie mówiąc – wypalone paliwo z reaktora), w dodatku o długim okresie rozpadu, produkowane przez przemysł jądrowy niosą większe zagrożenia.

Istnieje wiele sposobów i koncepcji unieszkodliwiania wypalonego paliwa jądrowego. Najprostszy polega na tak długim jego przechowywaniu, aż poziom promieniowania spadnie do wielkości na tyle niskiej, aby móc je zapakować po zalaniu szkłem w odpowiednie grubościenne pojemniki stalowe, a te przechowywać w głębokich składowiskach podziemnych: w skałach, iłach, dawnych wyrobiskach solnych itp. Zalanie szkłem zapewnia, że nawet dostanie się wody do wnętrz pojemników czy rozszczelnienie tych ostatnich nie spowoduje przedostawania się pierwiastków promieniotwórczych na powierzchnię ziemi. Wyrażając taką obawę, zapomina się, że czas niezbędny na przedyfundowanie pierwiastków przez kilkusetmetrową skałę, to czas, podczas którego nastąpi rozpad tych pierwiastków, a na wierzch przedostanie się już materiał niepromieniotwórczy lub tak słabo promieniotwórczy, że nie odróżni się jego obecności od obecności innych pierwiastków promieniotwórczych, które znajdują się w naszej skorupie ziemskiej. Drugi sposób to recykling: paliwo usunięte z reaktora przesyłane jest do zakładów przerobu, gdzie odzyskuje się z niego materiały rozszczepialne, z nich produkuje świeże paliwo dla reaktorów. Pozostałość zaś zalewa się masą szklaną i pakuje w odpowiednie pojemniki. Ta pozostałość po recyklingu jest prawdziwym odpadem promieniotwórczym, a więc materiałem bezużytecznym, przynajmniej na dziś. Zapakowane w ten sposób odpady można przechowywać w odpowiednio przygotowanych składowiskach głębinowych.

W pierwszym sposobie postępowania przewiduje się możliwość dalszego recyklingu w przyszłości.

Przy okazji warto wspomnieć, że mimo iż obecna technologia zapewnia bezpieczeństwo materiałom promieniotwórczym, długowieczność niektórych pierwiastków promieniotwórczych może zostać skrócona, jeśli się je podda odpowiednim reakcjom jądrowym. Prace nad takimi procesami są bardzo zaawansowane i możemy się spodziewać, że w najbliższym dziesięcioleciu pojawią się swoiste „spalarnie” odpadów promieniotwórczych. W żadnym wypadku pracownicy przemysłu jądrowego nie lekceważą wagi problemu składowania wypalonego paliwa lub masy szklanej po recyklingu, jednak istotne zagrożenia związane z tym procesem są wyolbrzymione zupełnie nieproporcjonalnie do rzeczywistości.

Zarzut

Elektrownie jądrowe mogą zarówno być wykorzystane do produkcji broni atomowej, jak i stanowić cel ataku terrorystycznego o nieprzewidywalnych skutkach.Odpowiedź

Elektrownia jądrowa, która powstanie w Polsce (podobnie jak inne w Europie), będzie elektrownią jądrową CYWILNĄ, co oznacza, że technicznie nie będzie można jej wykorzystać do celów militarnych.

Aby elektrownia jądrowa była wykorzystywana do celów wojskowych, musi być do tego przeznaczona oraz wykorzystywać jako paliwo uran nadzwyczaj silnie wzbogacony w rozszczepialny uran-235. Paliwo w elektrowni jądrowej zawiera średnio około 4% tego izotopu uranu. Szczególnym przypadkiem jest konstrukcja reaktora, która umożliwia efektywną produkcję innego izotopu rozszczepialnego, a mianowicie tzw. militarnego plutonu, tj. niemal czystego izotopu plutonu-239. Taką konstrukcją jest np. reaktor RBMK, który pracował w Czarnobylu i kilku innych miejscach na terenie b. ZSRR.

Jeżeli chodzi o zagrożenie atakiem terrorystycznym, to obudowa generatora elektrowni III generacji, która ma powstać w Polsce, jest odporna na uderzenie nawet pasażerskiego samolotu, co zostało potwierdzone testami zderzeniowymi w Japonii i USA na samolocie wojskowym F-4 Phantom (20 ton, 700 km/h). To samo dotyczy samolotu pasażerskiego z ładunkiem wybuchowym. Nawet w przypadku umieszczenia ładunków wybuchowych wewnątrz samolotu nie istnieje ryzyko zniszczenia reaktora. (za: A. Strupczewski, Mity i fakty energetyki jądrowej, Warszawa 2010).

Zarzut

Demontaż elektrowni jądrowej jest przedsięwzięciem niezwykle kosztownym i trwającym nawet kilkadziesiąt lat ze względu na radioaktywność reaktora. Budynek po zakończeniu produkcji prądu należy cały czas nadzorować.Odpowiedź

Koszty demontażu i likwidacji bloku 1000 MWe ocenia się na około 353 mln euro. Aby je pokryć, elektrownia jądrowa dolicza do każdej wyprodukowanej megawatogodziny około 1 euro właśnie na ten cel. Za jej likwidację płacą de facto odbiorcy prądu. Pieniądze są odprowadzane na oddzielne konto, gdzie czekają do momentu wyłączenia elektrowni. Podobnie sprawa wygląda w przypadku kosztów unieszkodliwiania odpadów radioaktywnych. Należy zaznaczyć, że mimo tych opłat energia elektryczna pochodząca z reakcji rozszczepiania atomu i tak jest najtańszą z możliwych. Natomiast jest prawdą, że sam demontaż potrafi trwać wiele lat, co zupełnie nie oznacza, że jest to wadą samą w sobie. Przykłady na świecie pokazują, iż taki demontaż kończy się pełną rekultywacją terenu. Można na nim zbudować nową elektrownię, podobnie jak na terenie zlikwidowanej elektrowni konwencjonalnej.

Zarzut

Przy budowie w Polsce elektrowni jądrowej znajdą zatrudnienie francuscy specjaliści, a nie Polacy. Tymczasem odnawialne źródła energii (OZE), jak na przykład biomasa, mogą dać pracę m.in. bezrobotnym z byłych PGR-ów.Odpowiedź

Po pierwsze warto wiedzieć, że Polska ma znakomicie przygotowaną kadrę do budowy elektrowni jądrowej. Przykładem jest zatrudnienie Polaków w Finlandii w Olkiluoto, gdzie nawet kierownik budowy jest Polakiem. Jeśli Polska nie wykorzystałaby posiadanego potencjału, byłoby to zmarnowaniem kompetencji i talentów już posiadanych w kraju. Z drugiej strony, gdy mówimy o OZE, to w zasadzie w grę wchodzi wykorzystanie biomasy, światła słonecznego oraz siły wiatru w elektrowniach wiatrowych. W tej pierwszej technologii rzeczywiście mogą być zatrudnieni bezrobotni z byłych PGR-ów. Jednakże areał upraw potrzebny do zabezpieczenia znacznego zapotrzebowania na energię „zieloną” jest z natury ograniczony i energia ta w ogólnym bilansie nie będzie szczególnie się liczyła. Technologia oparta na ogniwach słonecznych to technologia high-tech, więc tu muszą być zatrudnieni fachowcy, którzy na co dzień raczej nie są bezrobotni. Technologia ta jest bardzo droga i minie wiele lat, zanim rozwinie się w pełni. Wysokie koszty finansowe rozbudowy wiatraków czy paneli słonecznych będą przeniesione na ceny energii dla konsumenta końcowego w taki lub inny sposób. Polska musiałaby importować wiatraki, co oznacza, że miejsca pracy przy ich produkcji to miejsca pracy i zyski w innych krajach. Polacy mogliby znaleźć pracę tylko przy obsłudze eksploatacyjnej, do której nie potrzeba wielu osób.

Zarzut

Energetyka jądrowa produkuje połowę ilości CO2 wytwarzanego przez elektrownię gazową tej samej mocy, przy czym elektrownia jądrowa produkuje jeszcze radioaktywne odpady.

Kraje mające najwięcej elektrowni jądrowych są jednocześnie największymi emiterami CO2 (USA, Japonia). Również Francja jako państwo produkuje więcej CO2 niż Polska. Elektrownia jądrowa produkuje tylko prąd, ciepło jest usuwane do atmosfery przy zużyciu ogromnych ilości wody (1000 litrów na 1 MWh energii, dla porównania elektrownia geotermiczna zużywa 20 litrów wody na 1 MWh wyprodukowanej energii).Odpowiedź

Według wyliczeń Światowej Rady Energetycznej emisja gazów cieplarnianych z elektrowni jądrowej wynosi maksymalnie 40 ton, podczas gdy np. elektrowni węglowej maksymalnie 1026 ton.

Według Międzynarodowej Agencji Energii i Międzynarodowego Panelu ds. Zmian Klimatu (IPCC) rozwój energetyki jądrowej jest niezbędnym elementem walki z emisjami dwutlenku węgla do atmosfery.

Zdanie, że elektrownia jądrowa produkuje połowę ilości CO2 wytwarzanego przez elektrownię gazową, jest po prostu nieprawdziwe. Na przykład we Francji (która 80% energii pozyskuje z elektrowni jądrowej) emisja CO2 w przeliczeniu na mieszkańca wynosi średnio 6,24 tony, podczas gdy Dania, która szczyci się promocją i rozwojem odnawialnych źródeł energii, produkuje około 9,33 tony CO2 na mieszkańca.

Nawiązując do wykorzystania wody, elektrownia jądrowa zużywa niewiele więcej wody niż elektrownia węglowa (do kilkunastu procent więcej).